سیرة پیامبر اسلام(ص) در رابطه با خشونت

سماحت و گذشت، حسن خلق و معاشرت نیکو از بارزترین ویژگی های پیامبربزرگوار اسلام بوده است. قرآن مجید شیوه رفتار آن حضرت را چنین توصیف می کند:

و انک لعلی خلق عظیم[قلم/4]

به راستی تو دارای اخلاقی عظیم و تحسین برانگیز هستی.

قرآن راجع به دلسوزی و مهربانی بی منتهای ایشان می فرماید:

لقد جائکم رسول فی انفسکم عزیز علیه ما عنتم حریص علیکم بالمؤمنین رئوف رحیم[توبه/127]

به یقین برای شما پیامبری از خودتان آمد که در رنج افتادن شما برای او دشوار است. به جد خواستار هدایت شماست و نسبت به مؤمنان دلسوز و مهربان می باشد.

از دیدگاه قرآن یکی از رموز اساسی گسترش اسلام و گرایش شدید همگانی به سوی ایین خاتم، همان اخلاق نیکو و رفتار کریمانه پیامبر بوده است:

فبما رحمه من الله لهم و لو کنت فظا غلیظ القلب لانفضوا من حولک ...[آل عمران/159]

پس به برکت رحمت خداوند، با آنان نرم خو و مهربان گشتی و چنانچه تندخو و سخت دل بودی هر اینه از گرد تو پراکنده می شدند ... .

ایشان در تمام عمر شریف خود، هرگز به کسی دشنام نگفت و سخن بیهوده بر زبان نیاورد. آه دردمندان را می شنید و به فریاد معترضان گوش فرا می داد. هر اعتراضی را به نیکی پاسخ می فرمود. سخن کسی را قطع نمی کرد. فکر آزاد را سرکوب نمی کرد، اما خطای اندیشه و کردار را با منطقی استوار و بیانی شیرین و دلنشین روشن می ساخت. بر زخم های دل شکستگان مرهم می نهاد و از رنج دیگران آرزده خاطر می گشت.

تاریخ صدر اسلام و سیرة آن حضرت، گواهی روشن و گویاست بر مهر بی کران پیامبر، اما در عین حال این لطف و نرم خویی هرگز به صورت انفعال ناشی از ضعف درنیامد. گرچه پیامبر با دشمنان خود با سعه صدر و عطوفت برخورد می نمود، اما در برابر دشمنان خود با سعه صدر و عطوفت برخورد می نمود، اما در برابر دشمنان خدا و مردم، با صلابت و استواری می ایستاد و برای پاسداری از حق، اندکی مداهنه و سازش روا نمی داشت. آن جا که حقیقت ستیزان به مصاف با ایین توحید برمی خاستند، صاعقه وار بر سرشان فرود می آمد و در میدان کارزار چنان قهرمانانه می ایستاد که، امیرمؤمنان(ع) اسطوره تاریخی مقاومت و دلیری در وصف او چنین می گوید:

«کنا اذا احمر اتقینا برسول الله صلی الله علیه و آله فلم یکن منا اقرب الی العدو منه.

چون کارزار دشوار می شد، ما خود را به رسول خدا(ص) نگاه می داشتیم، چنانکه هیچ یک از وی به دشمن نزدیک تر نبود.

اخلاق جنگی پیامبر

در عظمت حضرتش همین بس که حتی در صحنه های نبرد و کارزار نیز هیچ گاه از رعایت اخلاق کریمه فاصله نمی گرفت و در میدان پیکار و در برابر دشمنان کینه توز، بزرگ ترین اسوه و آموزگار عملی اخلاق بود. نمونه هایی از سیره و اخلاق جنگی ایشان چنین است:

1 . بخشش و بازگرداندن اسیران و اموال آنها در جنگ حنین

2 . اعلام رحمت و عفو و آزادی عمومی دشمنان پس از فتح مکه

3 . مخالفت با مسموم کردن یا بستن آب به روی یهودیان در محاصرة قلعه خیبر و نهی مسلمانان از استفاده کردن سم در مقابل دشمنان به طور کلی

4 . بازگرداندن آنچه یهودیان نزد برخی از تازه مسلمانان به امانت گذارده بودند در حالی که خود و سپاهیانش در جنگ خیبر به آن ها نیاز داشتند.

5 . جلوگیری از مثله کردن کشته های دشمن و عدم اخذ مال جهت تحویل اجساد آن ها.

6 . نهی از کشتن زنان، کودکان، پیران و جلوگیری از آتش زدن مزارع و باغستان ها.

7 . نفرین نکردن دشمنان اسلام در برابر آزارهای آنان.

پیامبر اعلام نمود:

من برای نفرین برانگیخته نشدم، بلکه برای رحمت و دعوت به سوی حق آمده ام.

و سپس چنین دعا کرد:

«اللهم اهد قومی فانهم لایعلمون»

خداوندا، قوم مرا هدایت کن زیرا آن ها از روی جهل به کارهای ناشایست دست می زنند.

8 . جلوگیری از عبور دادن زنان اسیر از کنار کشته ها.

مهر و قهر در سیرة امام علی (ع)

دست پروردگان مکتب آن حضرت(ص) نیز چنین بودند. امیرالمؤمنین(ع) که بیش از هر کس به پیامبر اکرم(ص) نزدیک بود و از تعالیم ایشان بهره داشت، شبانگاهان نان و خوراک بی پناهان و مستمندان را به دوش می کشید و با کودکان یتیم به بازی می نشست و در عین حال در میدان رزم و نبرد، نام آورترین قهرمان تاریخ بود. در فتوت و جوانمردی فراتر از آن بود که در وصف بگنجد. حضرتش پیش از جنگ به لشگریان خود چنین فرمان داد:

جنگ نکنید تا آن ها شروع کنند، زیرا حق با شماست و متارکه شما تا هنگامی که آن ها شروع کنند، حق دیگر است. اگر به اذن خداوند آنان شکست خوردند، کسی را در حال فرار تعقیب نکنید. با افراد عاجز و بی دفاع نستیزید.. مجروحان را نکشید. زنان را با آزار و اذیت تحریک نکنید. اگر چه آنان شما را دشنام دهند و به رؤسای شما فحش و ناسزا گویند.

از دیگر سو حضرتش در اجرای عدالت اندک مداهنه و نرمشی نشان نمی داد، تا آن جا که پیامبر(ص) فرمود:

«ارفعوا السنتکم عن علی ابن ابیطالب فانه خشن فی ذات الله عز و جل غیر مداهن فی دینه»

زبان به عیب جویی از علی نگشایید، زیرا او در راه خدا قاطع و استوار است و در دین خود هرگز سازش، پیشه نخواهد کرد.

چنانچه ملاحظه شد گرچه در اخلاق پیامبر و دیگر پیشوایان اسلام، غلبه با مهر و عطوفت است اما این مسأله مانع مبارزة قاطع با جریانات انحرافی و موجب کوتاه آمدن در اجرای عدالت و سازش با سران کفر و فساد و تباهی نبوده است. در تاریخ زندگی حضرت رسول (ص)، مبارزة بی امان در برابر توطئه ها و دسیسه های محاربان و منافقان بسیار است از آن جمله:

1 . دستور تخریب مسجد ضرار که کانون توطئه و خطر بود و برای اسلام تهدیدی جدی محسوب می شد.

2 . دستور قتل برخی از توطئه گران مانند کعب اشرف، ابوعهک و عصما که به هجوسرایی، جنگ روانی و تحریک و تحریض مردم بر علیه پیامبر(ص) همت گماشته و بر آن اصرار می ورزیدند.

منبع: پایگاه اطلاع رسانی حوزه